De Positieve Escalatiemethode®
De Positieve Escalatiemethode spiegelt de escalatieladder van de conflictfasen volgens Glasl, en is er op gericht om de condities in een conflictsysteem in te brengen zodat nieuwe ecologische groei naar een nieuwe fase bereikt kan worden, in de verhouding tussen mensen, binnen teams en organisaties.
De Escalatieladder van Glasl
De escalatieladder van Friedrich Glasl (2009) geeft de ontwikkeling van een conflict weer. Elke stap op de ladder heeft gevolgen voor het gedrag van mensen, voor hun houding en hun manier van denken. Als mediator de-escaleer je een probleem tijdens een bijeenkomst. Dat betekent dat je probeert partijen, conflictpartners, een stap hoger op de ladder krijgen. Dat gaat niet zomaar. Bij iedere stap, zowel omhoog als omlaag, moeten partijen over drempels stappen. Dit gebeurt door prikkels. Voorbeelden van prikkels die tot een stap omlaag leiden zijn: een incident, een uit de hand gelopen telefoongesprek, een slecht gevallen brief of e-mail of een niet nagekomen afspraak.
Andersom speelt het ook. Voor een stap omhoog op de ladder is net zo goed een prikkel nodig. Denk aan het krijgen van begrip voor een reactie, het ontvangen van waardering, een aangeboden excuus, nieuwe informatie ontvangen, etc.
De escalatieladder (Glasl, 2009)
Klik op de afbeelding om te vergroten
GRAAD 1
Rationele fase
Conflict als probleem dat gezamenlijk opgelost kan worden (win-win).
De eerste fase is nog rationeel. De gesprekken verharden zich, stevige taal wordt gebruikt en argumenten worden aangewend om de ander te overtuigen. De gesprekken ontaarden in debatten. Gesprekspartners worden partijen. Ze houden vast aan het eigen gelijk. Het gemeenschappelijke belang komt meer en meer op de achtergrond. Partijen luisteren niet meer naar elkaar. Het wordt buigen of barsten.
GRAAD 2
Emotionele fase
Conflict als een strijd die gewonnen moet worden (winnen of verliezen)
De tweede fase is één en al emotie. Partijen stoppen elkaar in hokjes. Ook wordt steun gezocht van anderen. Blokvorming is het gevolg. Scherpe meningsverschillen worden heftige belangen tegenstellingen. Beide partijen zijn uit op gezichtsverlies van de ander. Angst, kwaadheid, verdriet krijgen de overhand. Er wordt gedreigd.
GRAAD 3
Vechtfase
Conflict als totale oorlog
(verlies-verlies)
De derde fase is meest intense escalatiefase, ofwel de vechtfase. Partijen raken verwikkeld in een bittere strijd, waarin feiten, belangen, emoties en logica compleet door elkaar heen lopen. Het is de fase die kan uitmonden in samen de afgrond in. Alles wordt uit de kast gehaald om de vijand te vernietigen, zelfs wanneer het eigen belang hiermee wordt geschaad.
De Positieve Escalatiemethode® (Melcherts, 2014)
Regi heeft in 2013 persoonlijk kennis gemaakt met prof. dr. Friedrich Glasl, ontwikkelaar van de escalatieladder van de conflictfasen. Bij deze ontmoeting kwam de kernvraag aan de orde:
‘Wat is de onderliggende verklaring van het gedrag van mensen dat we zien of waarnemen, zoals dat in de escalatieladder geïllustreerd wordt?’
De belangrijkste verklaring is een afname van de veiligheid en een toename van de dreiging en angst. Dus hoe meer bedreiging en angst meespeelt in het conflict, hoe verder mensen escaleren van graad 1 naar graad 3. Het herstellen van veiligheid en het zorg dragen van de condities waaronder de veiligheid weer gaat groeien, is één van de belangrijkste focuspunten voor de mediator. Regi heeft vanuit zijn kennis van ecologisch leiderschap en strategisch coachen een model ontwikkeld dat als houvast kan dienen om conflicten gunstig te beïnvloeden en om te draaien in de goede richting. Dit model heet de Positieve Escalatiemethode®.
De Positieve Escalatiemethode (Melcherts, 2014)
Klik op de afbeelding om te vergroten
3 Fasen
De Positieve Escalatiemethode spiegelt de escalatieladder van de conflictfasen volgens Glasl, en is er op gericht om de condities in een conflictsysteem in te brengen zodat een groeisprong naar een nieuwe fase bereikt kan worden, in de verhouding tussen mensen, binnen teams en organisaties. De Positieve Escalatiemethode is ingedeeld in drie herstelfasen en iedere fase is onderverdeeld in drie subfasen. Het model is niet bedoeld als een in het beton gegoten protocol, maar is wel bedoeld als kapstok waar de ADR-mediator meerdere jassen aan kan ophangen.
De Positieve Escalatie Methode® bestaat uit drie fasen:
- Veilig contact
- Kennismaken
- Verbinden
Fase 1: Veilig contact
De eerste fase is gericht op het bereiken van een veilige basis voor alle gesprekspartners en vormt een cruciaal begin van de positieve escalatie: de rigiditeit vermindert en je creëert ruimte.
Stap 1a
Je leert eerst je cliënten om goed naar elkaar te luisteren door middel van het openen van de communicatiedeuren – denken, voelen, willen en doen. We hebben hier in de opleiding Strategisch Coachen uitgebreid bij stilgestaan. Dankzij deze heropening van het contact, komt er ruimte voor het herkennen én erkennen van de betekenis van elkaars gedachten, emoties, behoeften en gedragingen. Het toepassen van de communicatiedeuren vraagt specifieke luistervaardigheden van jou als mediator.
Stap 1b
Je onderzoekt vervolgens met een specifiek erkenningsonderzoek het systeem. De balans van geven en nemen tussen alle betrokkenen breng je in kaart. Dit maakt je cliënten bewust om in het (eigen) systeem de positieve en negatieve invloeden te herkennen.
Stap 1c
Het objectiveren van de veiligheidshechting (safe-attachment) van elk van je cliënten, biedt een verfrissende mogelijkheid om duidelijk te krijgen wat iedere betrokkene specifiek nodig heeft om zich voldoende veilig te voelen. De wetenschappelijk onderbouwde meting (AEM-Cube), levert je ook zicht op de kritische succes- en risicofactoren in de onderliggende communicatie. Er komt inzicht in wat elke partner en professional nodig heeft om zich voldoende veilig en vertrouwd te voelen in het mediationtraject.
Fase 2: De (hernieuwde) kennismaking
De tweede fase is een onderzoeksfase naar inhoud, impact op en herstel van conflicterende waarden.
Stap 2a
Het doel is het bereiken van inzicht in foutieve aannames en het vaststellen van relevante feiten. Aannames kunnen immers sterk emotioneel gekleurd zijn en de vastgestelde feiten vertroebelen.
Stap 2b en 2c
Het onderzoek richt zich diepgaander op de impact die de vastgestelde feiten uit stap 2a hebben op de waarden, normen, scripts en gedragspatronen van elk van de deelnemers. Doordat deelnemers inzicht krijgen in elkaars geschonden waarden en de betekenis die daaraan wordt toegekend, ontstaat wederzijds begrip. Van jou als mediator mag verwacht worden dat je deze optimaal en waardenvrij begeleidt.
Het inzetten van de mediation variant van de Strategische Coach Matrix is de ADR-Matrixmethode. Deze kan een prima instrument zijn om in te zetten in deze fase. Je werkt met je cliënten naar een gemeenschappelijk gedragen doel. Het gemeenschappelijk doel biedt een positief perspectief voor beiden. Vervolgens maak je met cliënten en eventueel andere betrokkenen een strategisch mediation plan om de doelen te bereiken. Op dag 2 van de 6-daagse opleiding ADR-Mediation leer je te werken met deze methode en weet je hoe je deze bij verschillende soorten conflicten praktisch kunt toepassen.
Fase 3: De nieuwe verbinding
De laatste schakel in de Positieve Escalatie Methode®, is het verbinden van de nieuwe waarden van de gesprekspartners.
Stap 3a
Een cruciaal onderdeel bij deze verbinding is het contract-“eren”, waarbij het vinden van de gedeelde waarden van je cliënten uitgangspunt is. Je leert je cliënten te werken met bilaterale contracten, waarbij vraag, aanbod en grenzen op elkaar afgestemd worden vanuit de basis van de verbindende waarden. Je werkt voortdurend in de Winnaarsdriehoek (Choy) en vermijdt de Dramadriehoek (Karpmann).
Stap 3b en 3c
Voor het geval (een van de) cliënt(en) de afspraken niet nakomen of nakomt, leer je je cliënten te vragen naar de reden(en). Om vervolgens een nieuwe afspraak te maken of anders een probleemoplossende herstelkans voor te stellen. Dus in plaats om via straf (activeren van het strafsysteem) elkaar te bevechten, leer je je cliënten samen te werken door elkaar herstelkansen (activeren van het beloningsysteem) te bieden.
Ook systemisch kunnen deze afspraken worden betrokken om een supportsysteem te bieden dat ertoe leidt dat nieuwe negatieve escalaties tijdig herkend en opgevangen worden. Je stimuleert je cliënten zich te blijven richten op de verbindende waarden en vormen.
Samenvattend
De escalatieladder geeft inzicht in het gedrag van mensen als ze met elkaar in conflict raken. Per trede neemt het gevoel van veiligheid en integriteit af. Inzicht in de gedragskenmerken binnen de verschillende graden maakt nieuwe escalaties voor alle betrokkenen inzichtelijk.
Voor de diagnose van het conflict is inzicht in de escalatieladder van de conflictfasen een praktisch hulpmiddel. Voor jou als mediator is het van belang om de fase van het conflict te kwalificeren om vervolgens vast te stellen met welke stap in de Positieve Escalatiemethode® begonnen kan worden.
Voor je cliënten en de anderen in het systeem biedt de escalatieladder herkenning en inzicht van de escalaties die kunnen optreden tijdens (dreigende) conflicten. Makkelijk herkenbaar: strijd, vechten of oorlog!